Hoe slijp je een bijl?
Regelmatig bereikt ons de vraag hoe je het best je bijl kunt slijpen. Een goede vraag die we graag beantwoorden. Immers, we hebben al geregeld met dit bijltje gehakt en kunnen je er zodoende van alles over vertellen.
Een botte bijl is levensgevaarlijk. Je zult merken dat je meer kracht gaat zetten, ongecontroleerde bewegingen maakt en we hoeven je vast niet uit te leggen wat het gevolg daarvan kan zijn. Met een vlijmscherpe bijl zul je niet zomaar uitschieten en kun je hakken op basis van techniek in plaats van brute kracht. Wel zo veilig en veel minder vermoeiend!
Naast het onderhoud van de steel is het tevens erg belangrijk om de snede van de bijl goed scherp te houden. Onze voorkeur gaat toch uit naar ‘ambachtelijk slijpen’ met slijpstenen. In dit artikel behandelen we het slijpen van een beschadigde of erg botte bijl, het vlijmscherp slijpen van een onbeschadigde bijl en natuurlijk de juiste slijphouding!
Slijpvideo
Padraig Croke van de Trial by Fire podcast, legt in de volgende video zorgvuldig uit hoe je een bijl slijpt:
Grof slijpen
Onder grof slijpen verstaan wij het repareren van een beschadigde snede. Zitten er hapjes in je snede? Dan past je bijl in de categorie grof slijpen. Hiervoor gebruik je een vijl of een grove (diamant)slijpsteen. Hoe grover de korrelgrootte hoe grover de steen en hoe meer materiaal de slijpsteen wegneemt. Gebruik geen slijptol aangezien deze het staal zo kan verwarmen dat de hardheid van het staal wordt aangetast. Een diamantslijpsteen neemt sneller materiaal af dan een keramische slijpsteen en zijn dus erg geschikt voor het repareren van een beschadigde bijl. Maar moet je een beschadigde bijl wel slijpen?
Heb je een hap(chip) in je snede? Geen zorgen. De bijl is doorgaans niet direct afgeschreven. Je hebt de keuze om de chip er uit te slijpen of te laten zitten. Als je de chip laat zitten zal de chip door het hakken en slijpen langzaam uit de bijlkop slijten. Je kan de chip ook wegslijpen met een grove diamantslijpsteen al haal je dan meestal redelijk wat materiaal van de bijl af!
Fijn slijpen
Onder fijn slijpen verstaan wij het scherp slijpen van een relatief scherpe of onbeschadigde bijl. Dit gaat het beste met een fijne slijpsteen. Een bijl heeft gewoonlijk twee soorten slijpingen. Een convexe snede of een scandi snede. Een convexe snede kan veel kracht doorstaan omdat er meer massa direct achter de snede zit. Het slijpen heeft echter wel wat extra aandacht nodig aangezien je niet in een vaste hoek slijpt.
Een bijl met een scandi-snede is scherper maar is minder sterk. Deze slijping is dan ook voornamelijk geschikt voor carving bijlen of kleine handbijlen. Het slijpen van een scandi-snede is doorgaans gemakkelijk aangezien je in een vaste hoek slijpt.
Scherpte van bijlen
Verschillende soorten bijlen hebben verschillende soorten scherpte nodig. Een grote, zware kloofbijl hoeft niet scheerscherp te zijn. Daarom hier een klein overzicht van de aanbevolen scherpte voor verschillende soorten bijlen. De snede van een kloofbijl is recht en onbeschadigd maar hoeft niet scherp te zijn. Een hakbijl/velbijl dient scherp te zijn om veel materiaal af te nemen. Een trekkingbijl/bosbijl/handbijl dient vlijmscherp te zijn om zo effectief mogelijk de lichtere klusjes aan te kunnen. Een carvingbijl voor het bewerkend van hout, dient scheerscherp te zijn om de kleinste klusjes met de uiterste precisie aan te kunnen.
Onderhoud bijlkop
De bijlkop zelf heeft niet zoveel onderhoud nodig. Maak de bijlkop na gebruik goed droog en olie het eventueel in met een olie zoals Ballistol. Vers hout is nat en bevat in het geval van bijvoorbeeld eikenhout, ook looizuur. Hierdoor krijg je naast roest ook andere lelijke plekken op de bijlkop. Zolang je de bijl echter droog opbergt zal er niet zoveel gebeuren. Mochten er plekken op het bijlblad of op de rest van de bijlkop te zien zijn, gebruik dan geen slijpsteen. Deze laat lelijke krassen achter en kan niet op de moeilijke plekjes komen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de Naniwa rust eraser.
Slijphouding en techniek: uit de losse pols
De juiste slijphouding is voor iedereen anders. Ook verschillende slijpmethoden vragen verschillende slijphoudingen. Met de KME Axe Sharpener werkt het beter als je de bijl plat op je bovenbenen plaatst. Het slijpen van de bijl met de hand werkt het beste als je de bijlkop in je hand houdt en de steel recht naar boven of recht naar beneden richt. Hierdoor heb je altijd recht zicht op de snede en zie je gemakkelijk in welke hoek je slijpt. Deze houding kan zowel staand als zittend. De slijphoek van een bijl is gemiddeld rond de 30 graden per zijde.
Het werkt het best om met het slijpsteentje een roterende beweging te maken, alsof je aan het poetsen bent. Probeer de beweging zo klein mogelijk te houden, zodat je de volledige snede meeneemt. Op die manier verklein je bovendien de kans dat je slijpsteen wegschiet. Ga hiermee door totdat je een braam voelt en ga daarna verder met de andere kant van de bijl.
Om te bepalen of je de gehele snede slijpt (en dus de juiste hoek hanteert), kun je deze eventueel markeren met een watervaste stift. Zie je dat er nog een gemarkeerd gedeelte zichtbaar is na het slijpen, dan wil dit zeggen dat dit deel geen contact heeft gehad met de slijpsteen. Pas de hoek aan en slijp nogmaals zodat je ook dat deel van de snede meepakt.
Slijphouding en techniek - In de garage
Slijp je de bijl liever thuis? Geen probleem. Nog een mogelijkheid om je bijl te slijpen is als je de bijl in een bakschroef plaatst. Doordat de bijl vast zit, kun je beide handen gebruiken bij het slijpen. Dit biedt je de mogelijkheid om de slijphoek beter vast te houden en makkelijker te sturen. Er zijn daarbij de nodige technieken om de kans om jezelf te snijden te beperken tot een minimum, maar we adviseren ten zeerste om te allen tijde werkhandschoenen te dragen wanneer je aan de slag gaat!
Slijpmethoden voor het slijpen van een bijl
Voor het slijpen van een bijl adviseren wij kleine slijpstenen. Je haalt de slijpsteen over de bijl heen in plaats van de bijl over de slijpsteen aangezien de slijpsteen doorgaans lichter is dan de bijl. Kleine, ronde bewegingen maken met de slijpsteen tijdens het slijpen heeft onze voorkeur. Hier onder zie je een aantal mogelijke slijpstenen om je bijl te slijpen:
Je bijl stroppen
Tot slot kun je ter afronding gebruik maken van een lederen strop. Haal de bijl enkele keren over de strop heen om de laatste oneffenheden, die je niet met het blote oog ziet, weg te halen.
Scherptetest
Om te testen of je bijl scherp genoeg is plaats je de snede (voorzichtig) in een hoek van 45 graden op de nagel van je duim. Als de bijl van de nagel af glijdt is deze niet scherp genoeg. Je bijl door een A4-tje halen laat ook prima zien of je bijl goed scherp is.
Tip:
Wat neem je nog meer mee als je een bijl en een slijspteen op reis meeneemt? Juist, een EHBO-setje!
Elektrisch bijlen slijpen
Natuurlijk zijn er meer manieren om je bijl te slijpen. Zo zijn ook bepaalde bandslijpmachines hiervoor uitermate geschikt. Neem bijvoorbeeld de Work Sharp Multi Sharpener Ken Onion Edition en de Work Sharp Knife & Tool Sharpener. De Ken Onion Edition wordt geleverd met slijpbanden in de korrelgroottes 120, 220, 1000, 3000 en 6000. Zo kun je met dit handzame apparaat eerst de oneffenheden uit het bijlblad verwijderen en de vouw herstellen, waarna je de andere banden gebruikt om de snede de ultieme scherpte te geven. Daarbij kun je variëren tussen een hoek van 15 en 30 graden (en alle tussenliggende groottes). Ideaal, aangezien je voor bijlen vaak een hoek van 30 graden dient aan te houden.
De Knife & Tool Sharpener heeft drie verschillende slijpbanden: korrel 80, 220 en 6000. Iets minder keus dus, maar wel geschikt voor extreem botte snedes, dankzij de korrel 80-band. De hoek is te bepalen op 20, 25 en 65 graden. Daarmee is hij iets minder geschikt voor het slijpen van bijlen dan de Ken Onion-variant.
Verder is er nog een zeer handige bijlaccessoire voor de Tormek T-4 en T-7 slijpsystemen. Hierin klem je de kop van de bijl (mits deze niet langer is dan 17 cm), waarna je meteen de juiste slijphoek te pakken hebt. Vervolgens kan de Tormek zijn werk doen.
Wil je graag meer weten over slijpen in het algemeen? Of ben je bijvoorbeeld benieuwd hoe je beitels of een open scheermes slijpt? Lees dan ook vooral onderstaande (en andere) infotopics! En heb je nog vragen? Schroom dan vooral niet ze te stellen!
